فصل 12 : دنیای گیاهان

دنیای گیاهان

پیکر گیاهان از سلول ساخته شده است. اما فرق زیادی بین گیاهان مختلف وجود دارد.

گوناگونی گیاهان
در قرن چهارم پیش از میلاد ارسطو، فیلسوف یونانی گیاهان را در سه گروه قرار داد.
1) علف
2) درختچه
3) درخت
همچنین دانشمند سوئدی در حدود 2 قرن پیش گیاهان را بر اساس گل، شکل و دانه طبقه بندی کرد.
امروزه طبقه بندی او کامل تر شده . اساس و طبقه بندی امروزی است. بر این اساس گیاهان طبق نمودار زیر طبقه بندی شده اند.

خزه ها
تا کنون 24 هزار گونه از انواع گونه های خزه ها شناخته شده است. این گیاهان فقط در محیط های مرطوب و نسبتاً مرطوب بر روی قاره ها سازش دارند. به دلیل نداشتن بافت های آوندی نمی توانند رشد طولی داشته باشند.
زیرا این نوع گیاهان فقط از طریق انتشار آب، مواد غذایی را بین سلول ها توزیع می کنند.

خزه ها ریشه ، ساقه ، برگ و گل ندارند. در ساختمان بدن خزه ها رشته های باریکی وجود دارد که به جای ریشه عمل می کند. اجزای کوچک سبز و برگ مانند هم دارند و به دور بخش ساقه مانند قرار گرفته اند.
خزه ها با رویش هاگ زیاد می شوند. هاگ در درون هاگدان که در انتهای تار باریک نوک گیاه به وجود می آید تشکیل می شود.

سرخس ها:
سرخس ها گیاهانی هستند که دارای ریشه ، ساقه و برگ اند. به دلیل داشتن آوند رشد طولی آنها نسبت به خزه ها زیادتر است. گونه های سرخس ها را می توان در جنگل های پر باران مناطق استوایی یافت ارتفاع گونه هایی از آنها به 15 تا 20 متر می رسد. سرخس های کوچک تر در مناطق متعدد دیده می شوند.

در ماه هایی از سال در پشت برگ سرخس ها لکه هایی به وجود می آید که کم کم به صورت برآمدگی قهوه ای رنگ تبدیل می شود. به هر برآمدگی ها گینه می گویند در درون هر گینه مجموعه ای از هاگدان وجود دارد در داخل هاگدان دانه های هاگ به وجود می آید و هر دانه هاگ در شرایط مناسب رویش می کند و سرخس جدید را به وجود می آورد.
ساقه سرخس ها بیشتر از نوع ریزوم و زیرزمینی است.
برگ هایی که از ریزوم می رویند بزرگ و قائم اند . در این مناطق برگها همه ساله رویش مجدد دارند.

بازدانه گان
قدیمی ترین درختان امروزی روی زمین را بازدانگان تشکیل می دهند. این گیاهان گل نمی دهند اما بخشی که دانه تولید می کند مخروط نام دارد.

مخروط ها اجتماعی از برگهای تغییر شکل یافته اند که پولک نام دارند در بازدانگان دو نوع مخروط تشکیل می شود.
1) مخروط نر

2) مخروط ماده

در بسیاری از بازدانگان مخروط های نر و ماده بر روی یک گیاه تشکیل می شوند.
در زیر پولک مخروط نر دانه های گرده به وجود می آید. و دانه ها هم بر روی سطح بالایی پولک مخروط های ماده به وجود می آید.

درختان کاج از جمله مهمترین بازدانگان هستند و از آن در تهیه بسیاری از مواد مورد نیاز استفاده می شود.
از چوب آن برای تیرهای چوبی ، پایه های تیر برق و تلفن و از تنه درخت کاج در نجاری

از شیره چوب کاج برای تهیه فیلم عکاسی، الکل، رنگ، صابون

نهان دانه گان
تمامی گیاهانی که گل می دهند در گروه نهان دانه گان قرار دارند.
این گیاهان سازگاری زیادی بر روی زمین دارند و فراوان ترین و گوناگون ترین گیاهان روی زمین هستند. گیاهان گل دار به دو گروه کوچک تر تک لپه و دو لپه تقسیم می شوند.

ویژگی گیاهان تک لپه :
1) ریشه افشان دارند

2) برگ دراز و باریک و رگ برگ موازی دارند.

3) برگ ها توسط غلاف به ساقه اتصال دارد.

4) دانه یک قسمتی است.

5) اجزی گل مضربی از 3 است.

6) آوندهای چوبی و آبکش در برش ساقه نظم خاصی ندارند.

ویژگی های گیاهان دو لپه:
1) ریشه راست دارند.

2) برگها اغلب پهن و رگ برگ ها منشعب است.

3) هر برگ توسط دم برگ به ساقه اتصال دارد.

4) دانه دو قسمتی است.

5) اجزای گل مضربی از 2 یا 5 است.

6) آوندهای چوبی و آبکش در برش عرضی ساقه روی دایره محیطیه قرار دارند.

اندام های گیاهان دانه دار

ریشه :

ریشه گیاه وظایف زیر را بر عهده دارد.
1) نگه داشتن گیاه در خاک

2) جذب آب و مواد لازم برای غذا سازی گیاه در برگ
3) بعضی از ریشه ها مواد غذایی ذخیره می کنند مانند هویج

در نزدیکی نوک ریشه های جوان تارهای بسیار کوچک و ظریفی وجود دارد که تار کشنده نام دارد. ریشه گیاه به کمک تارهای کشنده آب و مواد معدنی را جذب می کند.

ساقه:

ساقه وظایف زیر را بر عهده دارد.

1) شاخه ها و برگ ها را روی خود نگه می دارد.
2) آب و نمک های جذب شده از ریشه را به برگ ها می رساند.
3) بعضی از ساقه ها هم مواد غذایی یا آب را ذخیره می کنند مانند نیشکر یا کاکتوس

آوند:

به لوله ها یا کانال هایی که در گیاهان آب و مواد غذایی را انتقال می دهد آوند می گویند.

رشد طولی :

رشد طولی گیاه بر عهده جوانه های انتهایی و جانبی گیاه است.

از رشد جوانه ها برگ و گل و شاخه های جدید به وجود می آید.

رشد عرضی (قطری)
گیاهان چوبی علاوه بر رشد طولی رشد قطری دارند.
در این گیاهان سال به سال به علت زیاد شدن آوند ها قطر شاخه زیادتر می شود.
به طوری که با برش ساقه گیاه حلقه های متحدالمرکزی دیده می شود که به آنها حلقه های رشد سالانه می گویند. هر حلقه تیره و روشن مربوط به رشد یک سال گیاه است. با برش حلقه های عرضی و مشاهده ی رشد سالانه گیاه می توان به شرایط گذشته زندگی گیاه پی برد (نوع آب و هوا)

برگ:
برگ کارخانه غذا سازی گیاه است.
برگ گیاهان بیشترین مقدار سبزینه یا کلروفیل را دارا هستند.
برگ گیاهان با عمل فتوسنتز غذاسازی می کند.

اگر به مقطع عرضی یک برگ توجه کنید از بالا به پایین بخش های زیر را می توانید مشاهده کنید.
1) روپوست بالایی
2) سلول های سبزینه دار شامل سلولهای نرده ای دراز و باریک و سلول های حفره ای
3) رگ برگ ها (آوندهای چوبی و آبکشی)
4) روزنه (سوراخ هایی برای تبادل گاز ها)

P40

عمل غذاسازی (فتوسنتز) هنگامی که نور خورشید به برگ گیاهان می تابد گیاه با جذب انرژی نورانی خورشید و انجام واکنش های پیچیده شیمیایی در برگ مواد غذایی می سازند و اکسیژن آزاد می کند.