فصل 11 : گوارش

گوارش

همه ی سلول های بدن ما به مواد غذایی ضروری احتیاج دارند اما در غذای روزانه ی ما این مواد به مقدار کافی وجود ندارند .

اگر به جدول زیر نگاه کنید متوجه می شوید که

مواد ضروری برای بدن		مواد موجود در غذای روزانه
زیاد	کم	زیاد	کم	بسیار کم
آب	ویتامین	پروتئین	آب	آمینواسید
آمینواسید	مواد معدنی	کربوهیدرات	ویتامین ها	اجزای لیپیدها
قندهای ساده		لیپید	قندهای ساده
اجزای لیپیدها			مواد معدنی

آب ،آمینو اسیدها ،قند های ساده واجزای لیپیدها برای بدن ضروری هستند اما در غذای روزانه ما بسیار کم اند اما این مواد در مولکولهای مواد غذایی بسیار زیاداند بنابراین بدن ما باید دستگاهی داشته باشد تا بتواند با تبدیل های آ نها به مواد ضروری نیازهای خود را تأمین کند چنین دستگاهی را دستگاه گوارش   می گویند.

دهان

کیفیت غذا دردهان تشخیص داده می شود و طعم آن توسط پرزهای چشایی مشخص می شود. از طرف دیگر غذاها در دهان تکه تکه وخرد و له می شوند دندانهای پیش برای بریدن وتکه تکه کردن غذاها ودندان های آسیا برای خردکردن وآسیا کردن غذاست.
در دهان سه جفت غده ی بزاق ،زیر زبانی ،بنا گوشی وتحت فکی وجود دارد که بزاق را به درون دهان    می ریزند 99درصد بزاق آب و 1درصد آن را آنزیم ها تشکیل می دهند. مثلا پتیالین که یک نوع آمیلاز است نشاسته را به قند تبدیل می کند.

به تغییراتی که در عمل گوارش به روی غذا صورت می گیرد هضم می گویند.

آنزیم ها
آنزیم های گوارشی موادی هستند که به انجام واکنش های شیمیایی غذا کمک می کنند و سرعت واکنش ها را تغییر می دهند هر آنزیم بر ماده ی معینی اثرمی کند وبعد از فعالیت دست نخورده باقی می ماند .

غذاها پس از اینکه با بزاق جویده ومخلوط شداند از چهار راه حلق عبور کرده و وارد مری می شوند.
مری لوله ای است که غذا را به روده انتقال می دهد. مری حرکات دودی(کرمی شکل)دارد.

معده
دیواره معده ازسه لایه خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده است.لایه خارجی صفاق نامیده می شود. لایه میانی که از عضلات صاف تشکیل شده است دارای عضلات طولی ،حلقوی و مورب است این عضلات هضم مکانیکی را انجام می دهند وغذا را به روده منتقل می کنند.لایه درونی معده که چین خوردگی های زیادی دارد دارای سلول های ترشع کننده اسید و آنزیم است.

جذب
پس از عمل هضم غذا،غذاها وارد خون شده و از آنجا به سلول می روند. به عبور مولکول های ریز مواد غذایی ضروری بدن از لوله گوارش و رسیدن آن به خون جذب می گویند. بیشتر عمل جذب در روده باریک صورت می گیرد.

روده باریک
روده باریک لوله ای به قطر تقریبی 5/3 سانتی متر و طول 6 متر است که بیشتر محوطه شکمی را اشغال می کند. حدود 25 سانتی متر اولیه روده ی باریک را دوازدهه می نامند که بلافاصله از معده قرار دارد. مجاری کبد و لوزالمعده به این بخش راه دارند.

جداره ی روده کوچک دارای چین خوردگی های فراوانی است و هر یک از این چین خوردگی ها خود دارای برجستگی های متعددی هستند که پرز نام دارند. غشاء پوششی نازک پرزها و سطح زیاد آنها موجب افزایش جذب مواد غذایی می شود. به طوری که سطح جذب آنها به 600 برابر افزایش می یابد و مساحت آنها به حدود 200 متر مربع می رسد.

کبد و کنترل مواد غذایی
کبد بزرگترین غده ی بدن است وزن آن حدود 1/1 تا 6/1 کیلوگرم و در بالا و سمت راست معده قرار داد. کبد دارای چهار قسمت یا لوب(Lobe) است. در زیر لوب بزرگ طرف راست آن کیسه صفرا قرار دارد که گلابی شکل است.

موادی که از روده باریک جذب خون می شوند از طریق سیاهرگ باب به کبد می روند. هرآنچه از روده باریک وارد خون می شود به وسیله کبد کنترل می شود.
مثلاً اگر مقدار قند ورودی به خون زیاد باشد کبد آن را به گلیکوژن تبدیل و ذخیره می کند و در موقع گرسنگی دوباره آن را به قند تبدیل می کند و به خون باز می گرداند.
اگر مقدار قند خون باز هم زیادتر باشد کبد آن را به لیپید تبدیل می کند و لیپید حاصل را در نقاط مختلف بدن مثل اطراف کلیه ها و ، پهلوها ذخیره می کند.