فصل 5 : فراتر از زمین

فراتر از زمین

دانش اختر شناسی از جمله قدیمی ترین رشته های علم است که اجداد ما در چند هزار سال پیش تا حدودی به آن آگاهی داشتند و از روی تغییر محل اجرام آسمانی پیش بینی هایی را داشته و دریا نوردان از روی حرکت ستارگران راه خود را پیدا می کردند.

منظومه شمسی:
به خورشید و نه سیاره ای که به دور آن می چرخند منظومه شمسی گویند.

منظومه شمسی چگونه تشکیل شده است؟
در حدود 5 میلیارد سال پیش توده عظیم ابر مانندی تحت تاثیر نیروی گرانش شروع به چرخیدن و متراکم شدن کرد و پس از مدتی در وسط آن خورشید تشکیل شد و موادسنگین تر در اطراف سیارات را بوجود آورد.

نکته: حرکت سیارات به دور خورشید بر خلاف جهت حرکت عقربه ساعت است فقط دو سیاره زهره و پلوتون برخلاف بقیه سیارات از شرق به غرب می چرخند.

خورشید:
ستاره ای است که 73 درصد حجم آن هیدروژن 25 درصد هلیم و بقیه از گازهای دیگر دمای مرکز خورشید حدود 15 میلیون درجه و چگالی آن 160 برابر چگالی آب است.

منشا گرمای خورشید انرژی هسته ای که از تبدیل اتم های هیدروژن به هلیم آزاد می گردد.
لکه های خورشیدی: در سطح خورشید قسمت های تیره و سردتری وجود دارد بنام لکه های خورشیدی که دوام آن ها بین چند روز تا چند ماه است.

اجزاء دیگر منظومه شمسی:
الف: سیارک ها

اجرام آسمانی هستند که دانشمندان معتقدند از متلاشی شدن سیاره ای که بین مریخ و مشتری بوده ایجاد شده اند بزرگی آن ها از یک متر تا چند کیلومتر است.

ب: شهاب

تکه هایی از سیارک ها که بر اثر برخورد به جو زمین و اصطکاک بین آن ها شعله ور می شوند.

ج: شهاب سنگ

تکه سیارک هایی که از جو زمین عبور کرده و قبل از سوختن به زمین می رسند.

د: دنباله داره

این اجرام از جنس غبار و یخ هستند تا حدودی به گلوله برف گل آلود شباهت دارند وقتی دنباله دارها به خورشید نزدیک می شوند یخ آن به بخار تبدیل شده و دم درازی به طول هزاران کیلومتر مخالف جهت خورشید تولید می کند.

ه: قمرها

اجزاء دیگر منظومه شمسی هستند که به دور سیارات می چرخند به جزء عطارد و زهره بقیه سیارات دارای قمر هستند.

کره ماه(قمر زمین)
تنها قمر زمین و یکی از بزرگترین قمرها است قطر آن قطر زمین است حرکت ماه از سمت غرب به شرق در مدار بیضی شکلی به دور زمین می چرخند مدار ماه و زمین در حرکت به درو خورشید در یک صفحه قرار ندارند و میان آن دو زاویه ای معادل 5 درجه وجود دارد این واقعیت از نظر پیش بینی زمان وقوع خسوف و کسوف اهمیت دارد.

ستارگان

اختر شناسان به کمک تلسکوپ و ابزارهای علمی مختلف اطلاعات زیادی را درباره ستارگان دریافت کرده اند.
الف: نور

اندازه و فاصله یک ستاره از زمین بر مقدار نور آن تاثیر دارد مثلا اگر ستاره ای پر نور باشد معنایش آن است که ستاره یا بزرگتر و یا فاصله کمی از زمین دارد و جرم آن نیز زیاد است.

ب: دما

ستاره ها از دور به صورت یک نقطه نورانی دیده می شوند که معمولا به رنگ آبی – قرمز و زرد دیده می شوند.
اخترشناسان از روی رنگ نور آن ها می توانند دمای آن ها را حدس بزنند مثلا:
ستاره زرد رنگ نسبتا داغ محسوب می شود و دمای آن حدود 6000 درجه است
ستاره قرمز رنگ سردتر است و دمای آن حدود 3000 درجه است
ستاره آبی رنگ بسیار داغ است و دمای آن حدود 20 تا 35 هزار درجه است

ج: ترکیب

به وسیله تجزیه نور اطلاعاتی درباره ترکیب آن حاصل می شود برای این کار از دستگاهی بنام طیف نگار استفاده می کنند با مشاهده طیف جذیی ستاره می توان درباره ترکیب اتمسفر آن قضاوت کرد.

د: بزرگی

بزرگی ستارگان بسیار متفاوت است بزرگترین ستاره ای که تا کنون شناخته شده است اپسیلون اوریک با قطر 2/3 میلیارد کیلومتر و سنگین ترین ستاره کوتوله سفید است که یک سانتی متر مکعب آن یک تن وزن دارد.

ه: فاصله

تعیین فاصله ستارگان یکی از مشکلات بزرگ اختر شناسان است و قتی نمی توانند به ستاره ای سفر کرد چگونه می توان فاصله آنرا مشخص کرد فقط با یک روش قابل اندازه گیری است به مثلث بندی معروف است.

چرا آسمان آبی است؟
براثر برخورد نور خورشید به زمین, در هنگام عبور از جو پراکندهمی شود اندازه قطر مولکول های جو طوری است که بیش تر نور آبی را پراکنده می کنند به همین دلیل آسمان آبی به نظر می رسد.

صورت های فلکی:
قدما ستارگان را در گروههای بخصوصی قرار می دادند و آن ها را به شکل معین تصور می کردند که به آن ها صورت فلکی می گفتند.
برای صورت های فلکی یونانیان – رومیان – مصریان – چینی ها و اعراب نامگذاری کرده اند. حدود 88 صورت فلکی شناخته شده که معروفترین آن ها « دب اکبر » است.

صورت های فلکی نیمکره شمالی در تابستان

یک نمونه صورت فلکی:

با توجه به مطالب گذشته به سوالات زیر پاسخ دهید.
یکی از سرنشینان آپلو 11 یک قطعه سنگ آسمانی در کره ماه پیدا کرد به وزن 100 نیوتن یکی از دوستان او سنگ را همانجا از او خرید 1000 دلار، یعنی هر نیوتن 10 دلار، اما چون پول همراه نداشت قرار شد در زمین پول را پرداخت کند. پس از مراجعه به زمین فروشنده تقاضای 6000 دلار کرد. با توجه به اینکه قیمت هر نیوتن سنگ تغییر نکرده او چرا پول بیش تری تقاضا کرد؟

رضا می خواهد با یک سفینه به سیاره پلوتو مسافرت کند. در سر راهش از کدام سیاره ها بایدعبور کند؟

پاسخ کوتاه دهید.
الف: سیاره است که تمام شبانه روز با چشم غیر مسلح دیده می شود. (زمین)
ب: سلطان جنگل و یکی از صورت های فلکی می باشد. (اسد)
ج: این سیاره به عروس منظومه شمسی معروف است.( زحل )
د: بزرگترین سیاره منظومه شمسی است.(مشتری)

به پرسش های طنز پاسخ دهید.
الف: هم در منظومه شمسی و هم درون فروشگاه رفاه می باشد. (مشتری)
ب: از اجرام آسمانی که اگر سرش را ببرید منفجر می شود. (زمین)
ج: هم در امتحان و هم در سنگ کره زمین می باشد. (ورقه)
د: عطارد ندارد – زحل یکی دارد – سیارک دو تا و مریخ سه تا دارد. (نقطه)

زنگ تفریح:
مریم: راستی نادر وقتی ماه نو می شود ماه قدیمی و کهنه را چکار می کنند؟
نادر: نمی دانم، فکر می کنم آنرا به کرات دیگر می فروشند.

رضا: بابا، قمر در عقرب است یعنی چه؟
بابا: یعنی مادرت عصبانی است و باید هرچه می گوید قبول کنیم.

روزی ساده لوحی به میهمانی رفت. میخ افسار خرش را وسط حیات صاحب خانه کوبید. گفتند چرا اینجا؟ او گفت : اینجا مرکز زمین است. باور ندارید اندازه بگیرید.